မွားဖတ္လည္း ရပါတယ္

စာဖတ္မွားတာ၊ လွ်မ္းတတ္တာမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ႕ ဟာသေလးတစ္ခု နဲ႕ အတူ ကၽြန္မတို႕တေတြ ျဖစ္ေလ႔ျဖစ္ထရွိတဲ႔ သဘာ၀ေလးတစ္ခုကို ေျပာျပပါရေစ။ ငယ္ငယ္တုန္းက အဖြားအိမ္မွာ ေမာင္ႏွမ၀မ္းကြဲေတြ အားလံုးေက်ာင္းပိတ္ရက္ သြားလည္ေနတဲ႔ အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ ကေလးတစ္သိုက္ဟာ အဖြားအိမ္မွာ ေဆာ႔လိုက္၊ စားလိုက္၊ စာေတြဖတ္လိုက္ စကားေျပာလိုက္၊ ေလ်ွာက္လည္လိုက္နဲ႔ ေပါ႕။၀တၱဳေတြ ကာတြန္းေတြ စာေတြဖတ္တဲ႔အခါ နားမလည္တဲ႔ စကားလံုးအသစ္ေတြ႕ရင္ လူႀကီးေတြကိုေမး ဒါမွမဟုတ္ အႀကီးေတြက အငယ္ကို ရွင္းျပႀကပါတယ္။ ေမာင္၀မ္းကဲြေလးတစ္ေယာက္ က သူဖတ္ေနတဲ႕ ပံုျပင္စာအုပ္တစ္ခုထဲက “ျပည္႔တန္ဆာ” ကို နားမလည္ေတာ႔ ႀကီးေတာ္တစ္ေယာက္ကို ေမးပါတယ္။

ႀကီးေတာ္က ကေလးနားလည္မယ္႕ အဆင္႔နဲ႕ ရွင္းျပပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ ကေလးတစ္သိုက္ ကေတာ႔ စကားလံုးအသစ္ရဲ႕ အဓိပါယ္ ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ႀကားသိရေတာ႕ ဆန္းျပားလွတယ္ေပါ႕။ ေမာင္၀မ္းကဲြကေတာ႕ စကားလံုးရဲ႕ အဓိပါယ္ကို သိရတဲ႔ အခ်ိန္မွာ သူ႕အတြက္ အနည္းနဲ႔အမ်ား အ့ံႀသမွဳ ကို ရသြားတာကို သူ႔မ်က္ႏွာမွာေတြ႕ခဲ႔ရပါတယ္။ တေန႕ေတာ႕ အိမ္ေရွ႕အိမ္က အဖြားတစ္ေယာက္ဆံုးသြားပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕နဲ႔ခင္ေနတဲ႔ အဖြားပါ၊ အသက္ႀကီးျပီး ဆံုးသြားတာပါ။ အသုဘရွိေတာ႕ ကုလားဖ်ဥ္းထိုးတာတို႕ ကုလားထိုင္ေတြခ် ေနာက္ရပ္ကြက္ထဲက လူငယ္ေတြက ကြယ္လြန္သူ ရဲ႕ နာမည္ အသက္၊ ဇာတိ အသုဘခ်မယ္႔ ေန႕ရက္ေတြကို ထံုးစံအတိုင္းေရးေနႀကပါတယ္။ အဲဒါကို ကၽြန္မတို႕ ခေလးေတြလည္း ကိုယ္႔အိမ္ေရွ႕ ကေန အဲဒီကို ထုိင္ႀကည္႕လိုက္ တစ္ေယာက္တစ္ေပါက္ေျပာလိုက္ေပါ႕။ ခဏေနေတာ႕ ခုနကေမာင္တ၀မ္းကြဲက အိမ္ေနာက္ေဖးဘက္ကို ေျပး၀င္သြားပါတယ္။ ပါးစပ္ကလည္း “အဖြားေရ အဖြား အိမ္ေရွ႕က ဆံုးသြားတဲ႔ အဖြားကေလ၊ “ျပည္႕တန္ဆာ” သိလား” ဆိုျပီး အရမ္းအံ႔ႀသတဲ႕မ်က္ႏွာနဲ႕ ေျပာပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ အိမ္ေရွ႕မွာက်န္ခဲ႔တဲ႕ ကေလးအုပ္စုက တစ္ေယာက္မ်က္ႏွာတစ္ေယာက္ႀကည္႕လိုက္ အိမ္ေရွ႕အိမ္က သင္ပုန္းကို လွမ္းႀကည္႔လိုက္နဲ႔ နားမလည္ႏိုင္ေအာင္ပါပဲ။ ေနာက္ေဖးကအသံေတြကိုလည္း နားစြင္႔ေထာင္ေနလိုက္ပါတယ္။ အဖြား။ ။ ဟဲ႕ ၊ မဟုတ္က ဟုတ္က ေတြမေျပာရဘူး ၊ ဘယ္႔ႏွယ္ ဒီကေလး ေမာင္၀မ္းကြဲ။ ။ ဟုတ္တယ္ အဖြားရဲ႕ ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ မ်က္စိနဲ႕ျမင္တာ အဖြား။ ။ ျဖစ္မွျဖစ္ရေလ၊ ဘယ္လိုျမင္တာလဲ။ ေမာင္၀မ္းကြဲ၊ ။ သင္ပုန္းမွာ ေသခ်ာေရးထားတာကိုဖတ္ရတာေလ။ “ေဒၚအိမ္ခ်စ္၊ အသက္ (၉၈)ႏွစ္။ ျပည္႔တန္ဆာ ” တဲ႕ ကၽြန္မတို႕အားလံုး အိမ္ေရွ႕အိမ္က အဲဒီသင္ပုန္းကို ျပိဳင္တူျပန္ႀကည္႔ျပီး ေမာင္၀မ္းကြဲရဲ႕ ရွပ္ျပာျပာႏုိင္မွဳကို အသံတိတ္ရယ္ျပီး ေနာက္ေဖးက အဖြားနဲ႔ အတူ ထြက္လာမယ္႕ ေမာင္၀မ္းကဲြတုိ႔ကို ေစာင္႔ေနႀကပါတယ္။ ခဏအႀကာမွာ ေနာက္ေဖးက သူတို႕ ႏွစ္ေယာက္သား ထြက္လာျပီး။

အဖြား။ ။ (အိမ္ေရွ႕ကို လွမ္းႀကည္႔ရင္း )ဘယ္မွာတုန္း
ေမာင္၀မ္းကြဲ။ ။ အဲဟိုမွာ ဖတ္ႀကည္႔ပါဦး။
အဖြား။ ။ (ရင္ဘတ္ကိုလက္နဲ႔ဖိျပီး) အမေလး ဒီေလာက္ေတာင္ လွ်မ္း ရလား။ ေသခ်ာစာလံုးေပါင္းဖတ္စမ္း။ “ေဒၚအိမ္ခ်စ္၊ အသက္ (၉၈)ႏွစ္။ ျပြန္တန္ဆာ ” မဟုတ္လား။ ဒီေကာင္ေလး ေနာ္။

ကၽြန္မတို႕ က်န္ကေလးမ်ားအားလံုးလည္း တ၀ါး၀ါးနဲ႕ ရယ္မိႀကပါတယ္။ ဒါကို တျခားေမာင္ႏွမေတြ အမ်ိဳးေတြ ကတခါတခါမွာ သတိရရင္ျပန္ေျပာႀကပါတယ္။ ကၽြန္မအခုလို အသက္ႀကီးလာတဲ႔အခါ စဥ္းစားမိတာကေတာ႔ လ်ွမ္း တတ္ျခင္းကိုပါ။ ဒီအေႀကာင္းအရာနဲ႕ ဆက္ႏြယ္မွဳရွိတဲ႕ (ကၽြန္မထင္တာ) ကာတြန္းေငြႀကည္ စာအုပ္ထဲကဖတ္ဘူးခဲ႕ တာေတြကို ဥပမာအျဖစ္တဆက္တည္းျပန္ေဖါက္သည္ခ်ပါရေစ။ ဥပမာ (၁) “အမရပူရလမ္းခြဲ ” ကို “ အမ ဘာဘူနဲ႕ ရ လန္႕ ကဲြ ” လို႕ဖတ္တာ။ (၂)“ဘႀကီးျပဴးေနသည္။ အေပၚထပ္။” ကို“ ဘႀကီး ျပဴးေနသည္ ။ အာေပါဓါတ္ ” လို႕ဖတ္တာ။ နံမည္ေက်ာ္ လူသိမ်ားတဲ႕ ျမန္မာ ဟာသမ်ား ျဖစ္ေပမယ္႕ တကယ္က ဒီဟာသေတြမွာ ေနာက္ခံဆက္သြယ္မွဳ ေတြ ရွိခ်င္လည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ေနာက္ခံကိုရွိတယ္မရွိဘူး ဆိုတာ　ဖတ္မိသလားဆိုတာကို ကၽြန္မသိပ္မမွတ္မိေတာ႔ပါဘူး။ ဒါမ်ိဳး ေတြကို ကိုယ္တိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေသာ္လည္းေကာင္းျဖစ္ဘူးႀကမွာပါ။

ဒါကို စိတ္ပညာဘာသာရပ္နဲ႕ ဘာသာေဗဒဘာသာရပ္တို႕ကေန ဆက္ႏြယ္ျပီး လူေတြရဲ႕ ျဖစ္တတ္တဲ႕အမွားမ်ား Categorization of action slips (အေရးမွား ၊ အေျပာမွား၊ အႀကားမွား၊အဖတ္မွား) အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားႀကပါတယ္။ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာရွဳေထာင္႔ကေနေျပာမယ္ဆိုရင္ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းသလို အင္မတန္လည္း က်ယ္ျပန္႕လွပါတယ္။ ဒီလိုအမွားေတြက ကိုယ္႕ရဲ႕ မိခင္ဘာသာစကားမွာလည္း မွားတတ္သလို ႏိုင္ငံျခားဘာသာစကားမွာလည္း ျဖစ္တတ္တာပါ။ အေပၚယံႀကည္႔မယ္ဆိုရင္ လွ်မ္းတတ္တယ္ဆိုေပမယ္႕ ၊ ဒီေမာင္၀မ္းကဲြ ရဲ႕ စာမွားဖတ္ပံု ကိစၥမွာေတာ႔ လူေတြဟာ ကိုယ္႔စိတ္ထဲမွာ တစ္စံုတစ္ခုကို အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိခံစားထားရရင္ အဲဒီအေႀကာင္းအရာဟာ အာရံုမွာ ထင္က်န္မွဳအားႀကီးျပီး သူ႕ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳေႀကာင္႔ အျခားသူမ်ားေရးထားတဲ႔ စာေတြကို ကိုယ္ထင္တဲ႔အတိုင္း ဖတ္ပစ္လိုက္ႏိုင္တဲ႔ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ သတိတရား လြတ္ထြက္မွဳေႀကာင္႔ျဖစ္ရတာလည္းပါလိမ္႔မယ္ ဆိုတာပါပဲ။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ မွတ္ဥာဏ္နဲ႕ ပိုင္းျခားမွဳအသိဥာဏ္ ကို ဆံုးျဖတ္ဘို႕ တနည္းအားျဖင္႔ ေလ႕က်င္႔ဘို႕ ဆိုျပီး စမ္းသပ္ခ်က္ လို႕ ေျပာႏိုင္တဲ႕ ကစားနည္းတမ်ိဳးကို စိတ္၀င္စားမယ္ဆိုရင္ လုပ္ႀကည္႔ေစခ်င္ပါတယ္။

ဒီစမ္းသပ္ခ်က္ကို Stroop effect စတၳရုပ္ သက္ေရာက္မွဳ လို႕ ေခၚပါတယ္။  ၁၉၃၅ခုႏွစ္မွာ စိတ္ပညာဘာသာရပ္၊ ပညာရွင္ John Ridley Stroop ကေနထုုတ္ျပန္ေႀကျငာခဲ႕တာေႀကာင္႔ စမ္းသပ္ခ်က္ကလည္း သူ႕နံမည္နဲ႕အမည္တြင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဒီစမ္းသပ္ခ်က္ကို အေျခခံျပီး အခ်ိ႕ တီဗြီဂိမ္းေတြကို္ တီထြင္ႀကတယ္လို႕လည္း ဆုိႀကပါတယ္။ မ်က္စိထဲမွာ တျပိဳင္တည္း ျမင္တဲ႕ စာလံုးရဲ႕ အေရာင္ နဲ႕ စာလံုးရဲ႕ အဓိပါယ္တုိ႕ရဲ႕ ဦးေႏွာက္ကို သတင္းေပးႏိုင္မွဳနဲ႕ ျပင္ပကို လူ႕ရဲ႕ ႏွဳတ္ကေျပာခ်ႏိုင္မွဳ တို႕ရဲ႕ အားျပိဳင္မွဳတုိ႕ကုိ လူတစ္ေယာက္က ဘယ္ေလာက္အထိ သတိနဲ႕ ပိုင္းျခားႏိုင္သလဲဆိုတာကို သိရွိႏိုင္ပါတယ္။ စမ္းသပ္ခ်က္ကေတာ႕

ေမးခြန္း ။ ။ “စာလံုးရဲ႕ အေရာင္နံမည္ကို ေျဖပါ”

ဆိုျပီး အနီေရာင္စာလံုးနဲ႕ “အနီ” လို႕ေရးတာတဲ႕ စာကို ျပပါမယ္။ လူတိုင္းနီးပါး အေျဖမွန္ႀကပါတယ္။

သို႕ေသာ္လည္း ေမးခြန္းက “အေရာင္နံမည္ကို ေျဖပါ”

ဆုိျပီး အျပာေရာင္စာလံုးနဲ႕ေရးထားတဲ႕ “ အနီ ” လို႕ေရးထားတဲ႕ စာကို ျပေတာ႕ လူအခ်ိဳ႕ ကမွားႀကတယ္။ တခ်ိဳ႕က ရုတ္တရက္ အေျဖမေပးႏိုင္ပဲ အခ်ိန္ႀကာတယ္။
စာလံုးကိုလည္း ေလး၊ငါးလံုးဆက္တုိက္ေမးမယ္။ စာလံုးအေရာင္ကိုေမးရာကေန စာလံုးကေရးထားတဲက အဓိပါယ္ကိုေျပာင္းေမးမယ္ ဆိုတာေတြကို လုပ္ႀကည္႔ရင္ တျဖည္းျဖည္း အမွားေတြထြက္လာပါေတာ႕တယ္။

လြယ္လြယ္ေလးပါ။ ဒါေပမယ္႕ မွားတတ္ပါတယ္။  မမွားရင္ေတာ႕ အေကာင္းဆံုးေပါ႕။မွားေတာ႕လည္း ရီရတာေပါ႕ ေနာ္။

ကဲ အဲဒီစမ္းသပ္ခ်က္နဲ႕ တူတဲ႕ ကစားနည္းကို ဒီလင္႔ခ္ေလး မွာလည္း ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္မ်ိဳးနဲ႕တူတဲ႕ စာမွားဖတ္ဘူးတဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳေလးေတြကိုလည္း ကိုယ္တိုင္ဒါမွမဟုတ္ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေတြ႕ႀကံဳ သိခဲ႕ဘူးႀကမွာပါေနာ္။

စာႀကြင္း ။   ။ ကၽြန္မရဲ႕ ပို႕စ္တစ္ခုမွာ ကိုေဇတာရာက သူ႕ရဲ႕ စာမွားဖတ္ပံုေလးကို ေကာ္မန္႕မွာေရးထားေပးခဲ႕တာကိုဖတ္ျပီး ကၽြန္မသင္ခဲ႕ရတဲ႔ ဘာသာရပ္နဲ႕ ေတြ႕ႀကဳံခဲ႕ရတာေတြကို ေပါင္းစပ္ျပီးေရးလိုက္တာပါ။

ကိုးကား

http://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_science 
http://en.wikipedia.org/wiki/Psycholinguistics
http://cognitivefun.net/test/2
http://en.wikipedia.org/wiki/Stroop_effect